Η διαδικασία της μάθησης δεν τελειώνει απλά στην αποθήκευση πληροφοριών αλλά απαιτεί θεμελιώδεις λειτουργίες σχετιζόμενες με τη μνήμη.

Λειτουργία της μνήμης και ο ρόλος της στη μάθηση

Αρκετοί οι παράγοντες που επηρεάζουν τη μάθηση με έναν από αυτούς να αφορά τη λειτουργία της μνήμης.

Όταν οι μαθητές προσπαθούν να κατανοήσουν νέες έννοιες τότε οι αναμνήσεις τους αναφορικά με προηγούμενες γνώσεις που έχουν, ανασύρονται από τη μνήμη τους, προκειμένου να επιτευχθεί η κατανόηση των νέων εννοιών.

Οι θεωρητικοί του γνωστικισμού, και ιδίως αυτοί που υποστηρίζουν τη θεωρία της επεξεργασίας των πληροφοριών προχωρούν σε μια διάκριση μεταξύ της μάθησης, της αφομοίωσης νέων πληροφοριών, της μνήμης και της αποθήκευσης των πληροφοριών αυτών για ένα χρονικό διάστημα. Επικρατούν διάφορες θεωρίες για τη μνήμη με την πιο διαδεδομένη να είναι αυτή της διπλής μνήμης που πρακτικά συνιστάται από 3 συνιστώσες.

  • τον αισθητήριο καταγραφέα,
  • την εργαζόμενη μνήμη και
  • τη μακρόχρονη μνήμη.

Ο καταγραφέας κατακρατά στην ουσία κάθε πληροφορία για ένα πάρα πολύ μικρό χρονικό διάστημα που ποικίλει ανάλογα με το ερέθισμα συνήθως μερικά δευτερόλεπτα. Εφόσον η πληροφορία αυτή υποστεί κάποιου είδους επεξεργασία, τότε αυτή μεταφέρεται στην «περιοχή» της εργαζόμενης μνήμης. Εάν αντίστοιχα η πληροφορία δεν υποστεί καμία επεξεργασία ή έστω κάποια προσοχή εξαφανίζεται από τη μνήμη.

Λειτουργία της μνήμης και ο ρόλος της στη μάθηση

Η εργαζόμενη μνήμη τώρα αποτελεί πρακτικά το κέντρο επεξεργασίας του μνημονικού συστήματος. Έχει περιορισμένη χωρητικότητα συνήθως 7 συν πλην 2 πληροφοριών (δηλαδή ένας άνθρωπος μπορεί να συγκρατήσει γύρω στους 7 μονοψήφιους αριθμούς). Η δε διάρκεια αποθήκευσης των πληροφοριών στην εργαζόμενη μνήμη διαρκούν συνήθως μισό λεπτό. Αν υποστούν περαιτέρω επεξεργασία, εάν πχ προσπαθήσουμε να τη συνδέσουμε με προϋπάρχουσες γνώσεις τότε μεταφέρονται στη μακρόχρονη μνήμη.

Η μακρόχρονη μνήμη φαίνεται ότι διαθέτει επαρκή χωρητικότητα και οι πληροφορίες μπορούν να αποθηκευτούν για μακρά χρονικά διαστήματα όχι απαραίτητα όμως για πάντα.

Αυτά που προαναφέραμε δεν είναι η μοναδική αντίληψη που έχει δημιουργηθεί γύρω από την ανθρώπινη μνήμη, παρόλα αυτά η θεωρία της διπλής μνήμης επιβεβαιώνονται από πολυάριθμες έρευνες.

Όποιες και να είναι οι αντιλήψεις μας σχετικά με τη μνήμη, μπορούμε να προχωρήσουμε σε μερικές γενικεύσεις που αφορούν την εκπαιδευτική διαδικασία. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να λάβουν υπόψη τους ότι οι μαθητές μπορούν να επεξεργαστούν ένα μικρό ποσοστό πληροφοριών κάθε φορά και επίσης πρέπει να είναι σίγουροι ότι οι μαθητές τους στρέφουν την προσοχή τους κάθε φορά στο γνωστικό αντικείμενο με ενεργητικό τρόπο ώστε πληροφορίες να περάσουν από τις 2 πρώτες συνιστώσες της μνήμης και να καταλήξουν στη μακρόχρονη.

Εκμεταλλευόμενοι την επικρατούσα θεώρηση για τη μνήμη αντιλαμβανόμαστε ότι η μάθηση δεν μπορεί να λειτουργήσει ως μια παθητική διαδικασία αποθήκευσης αλλά συνδέεται απαραίτητα με επεξεργασία της πληροφορίας που θα πρέπει να κάνει ο μαθητής. Οι εκπαιδευτικές προσεγγίσεις λοιπόν θα πρέπει να αναγνωρίσουν τη φύση της μνήμης και τις συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή, στη διαδικασία της μάθησης.

Γενικά ο ρόλος της μνήμης κατέχει θεμελιώδη σημασία στην κατανόηση των διαδικασιών που πρέπει να ακολουθούν ώστε οι μαθητές να απορροφούν και να αποθηκεύουν γνώση.

Βιβλιογραφία (ενδεικτική)

  • Atkinson R.C., & Shiffrin, R.M., Human Memory (1968) A Proposed System and its Control Processes, Psychology of Learning and MotivationVolume 2, Pages 89-195 https://doi.org/10.1016/S0079-7421(08)60422-3
  • Blaser E, Kaldy Z. (2010) Infants get five stars on iconic memory tests: a partial-report test of 6-month-old infants' iconic memory capacity. Psychol Sci. 2010 Nov;21(11):1643-5. doi: 10.1177/0956797610385358. Epub 2010 Oct 5. PMID: 20923928; PMCID: PMC4578158
  • Coltheart, M., Lea, C. D., & Thompson, K. (1974). In defence of iconic memory. Quarterly Journal of Experimental Psychology, 26(4), 633–641. https://doi.org/10.1080/14640747408400456
  • Neisser, U., (1967) Cognitive psychology. New YorkQ Appleton-Century-Crofits
  • Ormrod Jeanne Ellis (2020). Ψυχολογία της μάθησης (7η εκδ.). Αθήνα: Gutenberg
  • Posner MI, Rothbart MK. Research on attention networks as a model for the integration of psychological science. Annu Rev Psychol. 2007;58:1-23. doi: 10.1146/annurev.psych.58.110405.085516. PMID: 17029565.
  • Turvey, M. T., & Kravetz, S. (1970). Retrieval from iconic memory with shape as the selection criterion. Perception & Psychophysics, 8(3), 171–172. https://doi.org/10.3758/BF03210198