Όποιες θεωρίες μάθησης ή συνδυασμό αυτών εφαρμόσουμε σ' ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα ο στόχος παραμένει ένας, η αποτελεσματική μάθηση που περνά μέσα και από την αποτελεσματική μελέτη. Σημαντικό ρόλο στη τελευταία έχει αυτό που καλείται με τον όρο μεταμάθηση ή μεταγνώση.

Μεταμάθηση και ο ρόλος της στην αποτελεσματική μελέτη

Η αποτελεσματική μελέτη είναι το απόλυτο ζητούμενο ενός μαθητή. Όποια και εάν είναι η εκπαιδευτική μέθοδος που ακολουθείται πάντα ζητείται τελικά ο μαθητής να μελετήσει. Τι είναι όμως αυτό που καλείται με τον όρο μεταγνώση ή μεταμάθηση;

Μεταμάθηση ή μεταγνώση είναι η πεποίθηση και η κατανόηση που αναπτύσσουν οι μαθητές σε σχέση με τη σκέψη και τις μαθησιακές τους διαδικασίες, όπως επίσης και η ρύθμιση των διεργασιών (ενέργειες και στρατηγικές) με σκοπό την ενίσχυση της μάθησης.

Όσο πιο μεγάλος είναι βαθμός μεταμάθησης ενός μαθητή, τόσο υψηλότερες θα είναι και οι ακαδημαϊκές του επιδόσεις.

Η μεταμάθηση περιλαμβάνει γνώσεις και δεξιότητες όπως τις παρακάτω:

• Να γνωρίζουμε τις ικανότητές μας σε σχέση με τη μάθηση και τη μνήμη καθώς και ποια είναι τα μαθησιακά έργα που μπορούμε ρεαλιστικά να ολοκληρώσουμε με επιτυχία.
• Να γνωρίζουμε ποιες είναι οι στρατηγικές μάθησης που θα ήταν αποτελεσματικές για εμάς και ποιες δεν θα ήταν.
• Να σχεδιάζουμε μια εφικτή προσέγγιση σε κάθε νέο μαθησιακό στόχο που επιχειρούμε.
• Η ευκολία προσαρμογής το μαθησιακών μας στρατηγικών στις διαφορετικές συνθήκες που αντιμετωπίζουμε.
• Να έχουμε επίγνωση κάθε φορά της τρέχουσας κατάστασης των γνώσεών μας και του βαθμού επιτυχίας του μαθησιακού στόχου που είχαμε θέσει.
• Να γνωρίζουμε τις πιο αποτελεσματικές στρατηγικές για εμάς για την ανάσυρση παλιότερα αποθηκευμένων πληροφοριών.

Πρακτικά φαίνεται ότι η μεταμάθηση αντικατοπτρίζει το πόσο μπορούμε να σκεφτούμε και να ρυθμίσουμε την ίδια μας τη σκέψη και τις μαθησιακές μας διεργασίες.

Είναι μια σειρά από διαδικασίες που δεν διδάσκονται στο σχολικό περιβάλλον και κάποιος ενδέχεται να τις αποκτήσει έστω και αργοπορημένα μόνο μετά από συσσώρευση πολλών και απαιτητικών εμπειριών μάθησης.

Ένας αποτελεσματικός μαθητής με υψηλό επίπεδο μεταμάθησης θα πρέπει να κατανοήσει το αντικείμενο που μελετά, ώστε να είναι σε θέση να το αποθηκεύσει στη μακρόχρονη μνήμη.

Για να επιτελέσουν αυτό το έργο οι αποτελεσματικοί μαθητές εκτελούν τις περισσότερες ή όλες από τις παρακάτω διεργασίες:

• Ξεκαθαρίζουν το σκοπό για τον οποίο μελετούν και προσαρμόζουν κατάλληλα τη στρατηγική μελέτης τους ανάλογα με τον σκοπό τους.
• Είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τις σημαντικότερες πληροφορίες που πρέπει να απομνημονεύσουν εστιάζοντας κατάλληλα την προσοχή τους.
• Χρησιμοποιούν τις προϋπάρχουσες γνώσεις ώστε να διασυνδέσουν τις καινούργιες και να ανακαλύψουν το νόημα αυτών που μελετούν.
• Αξιοποιούν όλο το οπτικό υλικό (εικόνες, διαγράμματα κ.ά.) που θα μπορούσε να συμβάλλει στην κατανόηση των εννοιών μελετούν.
• Εμβαθύνουν σε ότι μελετούν, προχωρώντας στην εξαγωγή συμπερασμάτων, προσδιορισμό λογικών σχέσεων και ανακαλύπτουν πιθανά παραδείγματα και εφαρμογές.
• Την ώρα της μελέτης θέτουν ερωτήματα στον εαυτό τους και προσπαθούν να τα απαντήσουν.
• Ελέγχουν περιστασιακά το βαθμό κατανόησης αυτών που έχουν μελετήσει και το πόσο εύκολο είναι να τα ανασύρουν από τη μνήμη τους.
• Επιμένουν στην προσπάθεια κατανόησης ενός αντικειμένου ακόμα και αν αυτό αρχικά ήταν δύσκολο και προσπαθούν να αποσαφηνίσουν φαινομενικά αμφιλεγόμενα σημεία.
• Διαπιστώνουν κάθε ασυμφωνία που ενδεχομένως υπάρχει σε σχέση με αυτά που πιστεύουν και αυτά που μελετούν.
• Αξιολογούν πάντα κριτικά ότι μελετούν.
• Συνοψίζουν νοερά ότι έχουν διαβάσει.

Βιβλιογραφία (ενδεικτική)

• Afflerbach, P. & Cho, B. - Y. (2010) Determining and describing reading strategies: Internet and traditional forms of reading. In H. S. Waters & W. Schneider (Eds), Metacognition, strategy use and instruction (pp. 201 - 225). New York Guilford Press.
• Baker L. (1989) Metacognition, comprehension monitoring, and the adult reader. Educational Psychology Review, 1, 3-38.
• Chan C., Burtis, J., & Bereiter, C. (1997). Knowlledge building as a mediatorof conflictin conceptual change. Cognition and Instruction, 15 1 - 40.
• Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive–developmental inquiry. American Psychologist, 34(10), 906–911. https://doi.org/10.1037/0003-066X.34.10.906.
•  Dole, J.A., Duffy, G.G., Roehler, L.R. and Pearson, D.D. (1991) Moving from the Old to the New: Research on Reading Comprehension Instruction. Review o of Educational Research, 61, 239 - 264
• Fox, E. (2009). The Role of Reader Characteristics in Processing and Learning From Informational Text. Review of Educational Research, 79(1), 197-261. https://doi.org/10.3102/0034654308324654 (Original work published 2009)
• Ormrod Jeanne Ellis (2020). Ψυχολογία της μάθησης (7η εκδ.). Αθήνα: Gutenberg