Ένας διαχωρισμός που θα μπορούσε να γίνει στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση (εξΑΕ) έχει να κάνει με το χρόνο πραγματοποίησης και τον χρονικό συντονισμό ή όχι εκπαιδευτών και εκπαιδευομένων.

Τύποι εξ αποστάσεως μάθησης

Αν ο καθηγητής και ο μαθητής ταυτόχρονα δρουν μπορούμε να μιλήσουμε για σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ενώ αν ο καθηγητής δημιουργήσει εκπαιδευτικό υλικό, λαμβάνοντας υπόψιν όλες τις παραμέτρους της εξΑΕ, με το οποίο ο μαθητής θα αλληλεπιδράσει κάποια άλλη χρονική στιγμή θα μιλήσουμε για ασύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Ο συνδυασμός της διδασκαλίας πρόσωπο με πρόσωπο (δια ζώσης μάθηση) μπορεί να συνυπάρχει με την εξ αποστάσεως μάθηση κι έτσι δημιουργείται το μοντέλο της μικτής μάθησης.

Σύγχρονη εξΑΕ

Το χαρακτηριστικό της σύγχρονης εξΑΕ είναι ότι θα πρέπει ο καθηγητής και οι μαθητές συγχρόνως να συνδεθούν σε μία «ηλεκτρονική αίθουσα» και ο εκπαιδευτής να εκμεταλλευτεί το πλούσιο οπτικοακουστικό επικοινωνιακό περιβάλλον που προσφέρει μία τηλεδιάσκεψη για να υλοποιήσει τη διδασκαλία του.

Προσομοιάζει αρκετά με τη δια ζώσης διδασκαλία δίνοντας τη δυνατότητα συμμετοχής μαθητών και καθηγητών που δεν είναι εύκολο να βρεθούν στον ίδιο τόπο. Αυτό είναι και ένα από τα αξιοσημείωτα πλεονεκτήματα της σύγχρονης εξΑΕ. Εκμεταλλεύεται δηλαδή στο έπακρο ένα από τα πλεονεκτήματα της εξΑΕ, που είναι η εκμηδένιση του γεωγραφικού αποκλεισμού. Μαθητές που δεν θα είχαν τη δυνατότητα λόγω γεωγραφικής τοποθεσίας, μπορούν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα που τους ενδιαφέρουν, με τους καθηγητές που επιλέγουν.

Απαραίτητο είναι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που στηρίζεται κατά κύριο λόγο σε σύγχρονη εξΑΕ, να συνδυάζεται και να υποστηρίζεται και από αρχές και δυνατότητες της ασύγχρονης εξΑΕ. Όχι μόνο για την ανάρτηση του απαραίτητου εκπαιδευτικού υλικού που πρέπει να υποστηρίζει την σύγχρονη εξΑΕ, αλλά και για την εκμετάλλευση των δυνατοτήτων ενός συστήματος διαχείρισης μάθησης, όπως:

• Διάθεση συστημάτων αξιολόγησης με ανατροφοδότηση για την πιστοποίηση επίτευξης των μαθησιακών στόχων. Χρήσιμο και για τον καθηγητή αλλά και για τους μαθητές.
• Ανάθεση εργασιών στους μαθητές και μέσω αυτών, ανατροφοδότηση τους.
• Διάθεση επιπλέον εκπαιδευτικού υλικού σε διάφορες μορφές, που θα εξυπηρετούσε τους μαθησιακούς στόχους του προγράμματος.
• Δημιουργία διαύλων επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των μαθητών αλλά και μεταξύ των καθηγητών και των μαθητών. Με αυτό τον τρόπο θα ενισχυθεί η συνεργατική μάθηση, και θα δημιουργηθεί ένας χώρος κοινωνικοποίησης των μαθητών ώστε να αντιμετωπιστεί και ακόμα μια πρόκληση που έχει καταγραφεί στην εξΑΕ.

Ασύγχρονη εξΑΕ

Στην ασύγχρονη εξΑΕ θα πρέπει ο καθηγητής να ετοιμάσει εκπαιδευτικό υλικό με το οποίο θα αλληλεπιδράσουν οι μαθητές σε χρόνο σχεδόν της αποκλειστικής επιλογής τους.

Αυτό το υλικό «αναρτάται» κατά κύριο λόγο σε πλατφόρμες διαχείρισης εκπαιδευτικού περιεχομένου (LMS), όπου και μπορεί να γίνει η διαχείριση όλων των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Από τα αξιοσημείωτα πλεονεκτήματα της ασύγχρονης εξΑΕ σαν τρόπος υλοποίησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων είναι: 

• Η ελευθερία που παρέχει στο χρόνο εκπαίδευσης. Ο μαθητής μπορεί να επιλέξει το χρόνο που θα αλληλεπιδράσει με το εκπαιδευτικό υλικό χωρίς να υπάρχουν δεσμεύσεις σ’ αυτό παρά μόνο αυτές που απορρέουν από τις τυχόν προθεσμίες που θα επιβάλλει ο καθηγητής του για την ολοκλήρωση του εκπαιδευτικού προγράμματος.
• Η ελευθερία στο ρυθμό μάθησης. Ο εκπαιδευόμενος μπορεί να επιλέξει το ρυθμό με τον οποίο θα αλληλεπιδράσει με το εκπαιδευτικό υλικό, χωρίς να πιεστεί να ακολουθήσει το ρυθμό της τάξης αν μιλάμε για δια ζώσης εκπαίδευση ή μιας ηλεκτρονικής τάξης αν μιλάμε για σύγχρονη εξΑΕ. Ο κάθε μαθητής ακολουθεί το ρυθμό εκπαίδευσης που υπαγορεύεται από τις ιδιαιτερότητές του.
• Η ελευθερία στον τόπο υλοποίησης του προγράμματος. Ο εκπαιδευόμενος μπορεί να επιλέξει το τόπο στον οποίο θα αλληλεπιδράσει με το εκπαιδευτικό υλικό μιας και δεν υπάρχουν γεωγραφικοί περιορισμοί. 

Οι εφαρμογές της εξΑΕ και ιδιαίτερα η ασύγχρονη μέθοδος είναι πολλές, αρκεί το σχεδιαζόμενο πρόγραμμα να πληροί όλες τις παιδαγωγικές προϋποθέσεις και να είναι αποτελεσματικό ως προς την επίτευξη των μαθησιακών στόχων που έχουν τεθεί κάθε φορά.

Μικτή μάθηση - Blended learning

Οι δύο παραπάνω μέθοδοι εξΑΕ σύγχρονη και ασύγχρονη δεν θα πρέπει να δρουν ανταγωνιστικά μεταξύ τους αλλά η μία να είναι συμπληρωματική της άλλης δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον συνδυαστικής μάθησης.

Έτσι λοιπόν μπορούν να συνδυαστούν η σύγχρονη ή και η ασύγχρονη εξΑΕ με τη δια ζώσης διδασκαλία συμπληρώνοντας η μία την άλλη, συνδυάζοντας τα θετικά στοιχεία όλων των μεθόδων με τελικό σκοπό την επίτευξη των μαθησιακών στόχων.

Βιβλιογραφία (ενδεικτική)

• Αναστασιάδης, Π. (2014). Η έρευνα για την ΕξΑΕ με τη χρήση των ΤΠΕ (e-learning) στο Ελληνικό Τυπικό Εκπαιδευτικό Σύστημα. Ανασκόπηση και προοπτικές για την Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.. Ανοικτή Εκπαίδευση: το περιοδικό για την Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση και την Εκπαιδευτική Τεχνολογία, 10(1), 5-32. doi: https://doi.org/10.12681/jode.9809
• Λιοναράκης, Α. (2001). Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Πολυμορφική Εκπαίδευση: Προβληματισμοί για μία ποιοτική προσέγγιση σχεδιασμού διδακτικού υλικού. στο: Α. Λιοναράκης (επιμ.) Απόψεις και προβληματισμοί για την ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Αθήνα: Προπομπός.
• Λιοναράκης, Α. (2005). Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση και διαδικασίες μάθησης. Στο Α. Λιοναράκης (Επιμ.). Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση. Παιδαγωγικές και Τεχνολογικές Εφαρμογές (σελ. 13-38). Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
• Λιοναράκης, Α. (2006). Η θεωρία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και η πολυπλοκότητα της πολυμορφικής της διάστασης. Στο Α. Λιοναράκης (Επιμ.), Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης – Στοιχεία θεωρίας και πράξης (σελ 7 – 41). Αθήνα: Προπομπός
• Λιοναράκης, Α. (2009). Η εκπόνηση Μεθοδολογικής Προσέγγισης (Διδακτική) των Προγραμμάτων δια βίου εκπαίδευσης από απόσταση. Αθήνα: Προγράμματα δια βίου εκπαίδευσης στα Κ.Ε.Ε και στο Κ.Ε.Ε.ΕΝ.ΑΠ.
• Bates, A.W. (2005). Technology, E-learning and Distance Education (2th ed). New York, NY, Rutledge